Cena emisyjna czy wartość nominalna akcji jako podstawa opodatkowania aportu – kwestię tę wyjaśnia TSUE

Magdalena Kopacz

Jeżeli w umowie pomiędzy stronami zostało ustalone, że zapłatę za wniesiony aport stanowi wartość emisyjna akcji przydzielonych w zamian za aport, to właśnie ta wartość stanowi podstawę opodatkowania. Takie stanowisko wynika z najnowszego orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-241/23 z 8 maja 2024 r.

Tło sprawy

Sprawa rozstrzygana przez TSUE dotyczyła polskiej spółki akcyjnej, do której dwie inne spółki wniosły wkłady niepieniężne w postaci nieruchomości. Strony transakcji ustaliły, że zapłatę za wniesione wkłady będą stanowiły akcje polskiej spółki, wycenione według ich wartości emisyjnej.

W deklaracjach VAT składanych za okresy, w których wniesiony został aport, spółka akcyjna uwzględniła kwotę VAT i kwotę netto widniejącą na fakturach dotyczących wniesienia nieruchomości aportem. Kwoty te zostały obliczone na podstawie wartości emisyjnej akcji polskiej spółki wydanych w zamian za ten aport.

Fiskus nie zgodził się z takim postępowaniem. Zdaniem organu podatkowego podstawę opodatkowania aportu spółka powinna obliczyć bazując na wartości nominalnej akcji, która była wielokrotnie niższa od ceny emisyjnej. Organ zakwestionował zatem prawo spółki do odliczenia VAT odpowiadającego kwocie przewyższającej kwotę obliczoną od wartości nominalnej akcji.

Sprawa trafiła ostatecznie do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z pytaniem prejudycjalnym.

Stanowisko TSUE

TSUE w swoim wyroku orzekł, że podstawę opodatkowania wniesienia aportem nieruchomości przez pierwszą spółkę do kapitału drugiej spółki w zamian za akcje tej ostatniej należy ustalić na podstawie wartości emisyjnej tych akcji, jeżeli spółki te uzgodniły, że zapłatę za ten wkład kapitałowy będzie stanowić ta wartość emisyjna.

TSUE zwrócił przy tym uwagę na fakt, że wartość spółki może wzrosnąć lub spaść w trakcie jej istnienia, w szczególności ze względu na jej działalność w taki sposób, że wartość każdej z akcji tej spółki może być wyższa albo przeciwnie – niższa od jej wartości nominalnej. Jeżeli zatem, zgodnie z umową zawartą pomiędzy spółką wnoszącą aport i otrzymującą ten aport, zapłatę za aport stanowią akcje wycenione według wartości emisyjnej, to właśnie wartość emisyjna – jako wartość subiektywna – a nie wartość nominalna, powinna zostać uwzględniona w celu ustalenia podstawy opodatkowania.

Konsekwencje wyroku TSUE dla podatników

Organy podatkowe od lat konsekwentnie prezentują stanowisko, że podatnicy powinni obliczać podstawę opodatkowania aportu według wartości nominalnej akcji. Najnowszy wyrok TSUE podważa natomiast taki kierunek interpretacji. Jeżeli zatem w umowie strony transakcji uzgodnią, że zapłatę za wniesiony wkład niepieniężny stanowią akcje wycenione według ich wartości emisyjnej, to fiskus nie powinien już kwestionować prawidłowości obliczenia podstawy opodatkowania aportu w ten sposób.

Powyższy wyrok może mieć także wpływ na sytuację podatników, którzy – kierując się utrwaloną praktyką interpretacyjną – ustalali podstawę opodatkowania aportu według wartości nominalnej akcji otrzymywanych w zamian za ten aport. W pewnych sytuacjach może się okazać, że ustalając podstawę opodatkowania aportu w ten sposób, zaniżyli oni kwotę VAT podlagającą wpłacie do urzędu skarbowego. Niemniej – mając na uwadze zasadę zaufania do organów – podatnicy nie powinni ponieść negatywnych konsekwencji związanych ze zmianą podejścia.

Z drugiej strony, spółki otrzymujące aport, które odliczyły VAT z faktur dokumentujących wniesienie aportu w kwocie odpowiadającej wartości nominalnej akcji wydanych w zamian za ten aport, mogą w pewnych sytuacjach ubiegać się o zwrot powstałej w wyniku tego nadpłaty. Wyrok TSUE daje również podatnikom prawo do wznowienia postępowania w sprawach zakończonych decyzją ostateczną lub prawomocnym orzeczeniem sądu.

Nowe wątpliwości

W wyroku z 8 maja 2024 r. TSUE zastrzegł również, że sąd krajowy może sprawdzić czy wartość emisyjna akcji uzgodniona przez strony faktycznie odzwierciedla rzeczywistą sytuację gospodarczą i handlową i nie jest wynikiem praktyki stanowiącej nadużycie.

Powyższe zastrzeżenie otwiera nowy obszar wątpliwości dotyczących wysokości podstawy opodatkowania aportów wnoszonych do spółek kapitałowych. Organy podatkowe mogą bowiem wykorzystywać omawiany wyrok TSUE do kwestionowania prawidłowości wyceny aportów.

Czas pokaże w jaki sposób wyrok TSUE wpłynie na praktykę postępowania organów podatkowych.