W związku z rosnącymi problemami gospodarczymi zarówno w Polsce, jak i na świecie, coraz więcej firm ma problemy z płynnością finansową – a w konsekwencji – z terminowym realizowaniem swoich płatności. Dlatego też obecnie coraz bardziej popularna staje się instytucja kredytu kupieckiego.
Czym jest kredyt kupiecki?
Kredyt kupiecki nie jest niczym innym, niż odroczoną płatnością za nabyty przez kupującego towar, czy też usługę. Na podstawie umowy kredytu kupieckiego sprzedawca lub usługodawca godzi się na wydłużenie nabywcy terminu płatności za realizowane przez siebie świadczenia w zamian za odsetki lub inną postać wynagrodzenia. Istotą kredytu kupieckiego jest zatem relacja, w ramach której dostawca przez czas odroczenia terminu płatności kredytuje nabywcę – podobnie jak w przypadku zaciągnięcia przez nabywcę kredytu lub pożyczki w instytucji zewnętrznej.
Ekonomiczna istota oraz charakterystyczne elementy kredytu kupieckiego zdają się zatem przesądzać o tym, że dla potrzeb rozliczeń w zakresie podatku VAT, usługi polegające na udzielaniu kredytu kupieckiego powinny być klasyfikowane jako usługi finansowe. Z drugiej jednak strony fakt, że kredyt kupiecki przyznawany jest przez sprzedawcę lub usługodawcę w ścisłym związku z dostarczanymi przez niego towarami lub świadczonymi usługami, daje podstawy do argumentowania, że odsetki należne od takiego kredytu powinny zwiększać podstawę opodatkowania świadczenia głównego.
Jak zatem rozliczyć udzielony kredyt kupiecki?
Kwestia opodatkowania odsetek od kredytu kupieckiego była przedmiotem orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 27 października 1993 r. w sprawie C-281/91 pomiędzy Muysen De Winters Bouwn-en Aannemingsbedrift BV a Staatssecretaris van Financien (Holandia). W wyroku tym Trybunał wskazał, iż co do zasady odsetki pobierane przez sprzedawcę za odroczenie płatności stanowią wynagrodzenie za usługę finansową zwolnioną z VAT. Jednakże w sytuacji, gdy termin płatności odroczony jest (a co za tym idzie, odsetki naliczane są) jedynie do dnia realizacji dostawy lub wykonania usługi, odsetki stanowią część wynagrodzenia za dostawę towarów/świadczenie usług, za które zapłata jest odraczana, nawet jeśli wynagrodzenie za odroczenie ustalone jest w umowie odrębnie.
Generalnie polskie organy podatkowe i sądy administracyjne przyjęły powyższe stanowisko Tybunału. Z wydawanych przez nie rozstrzygnięć wynika, że w przypadku, gdy opłaty dodatkowe (odsetki) za wydłużenie terminu płatności należne są na dzień późniejszy niż dzień dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług – stanowią wynagrodzenie za odrębną od świadczenia głównego usługę finansową, która korzysta ze zwolnienia z VAT (tak m. in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 stycznia 2018 r., sygn. akt I FSK 343/16 oraz w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.46.2020.2.AMO). Natomiast w przypadku, gdy ww. opłaty dodatkowe naliczane są do dnia dokonania dostawy lub wykonania usługi – powinny one zwiększyć podstawę opodatkowania tych czynności.
Teoretycznie zatem sposób rozliczenia kredytu kupieckiego nie powinien budzić większych wątpliwości. Co do zasady bowiem odroczenie terminu płatności następuje już po dniu dokonania dostawy lub wykonania usługi i po tym dniu naliczane są odsetki z tytułu udzielonego kredytu kupieckiego. Zatem w większości przypadków kredyt kupiecki powinien być traktowany jako usługa korzystająca ze zwolnienia z VAT.
Wątpliwości jednak istnieją
Powyższe wnioski dotyczące sposobu rozliczenia kredytu kupieckiego nie wynikają wprost z przepisów, lecz z interpretacji upoważnionych organów podatkowych i wyroków sądów administracyjnych wydawanych na gruncie konkretnych umów o kredyt kupiecki. Zapisy umów przewidujących odroczenie terminu płatności często jednak różnią się od siebie – co może budzić uzasadnione wątpliwości co do tego, czy w danym przypadku rzeczywiście mamy do czynienia z kredytem kupieckim oraz czy sposób jego rozliczenia wynikający z indywidualnych rozstrzygnięć wydawanych w tym zakresie może znaleźć zastosowanie.
Co więcej – rozpoznanie udzielonego kredytu kupieckiego, jako usługi zwolnionej z VAT, może powodować dodatkowe wątpliwości dotyczące wpływu tej usługi na prawo do odliczenia VAT od wydatków związanych z całokształtem działalności podatnika (tj. zarówno z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu, w związku z którymi przysługuje prawo do odliczenia VAT, jak i z czynnościami podlegającymi zwolnieniu z VAT – w związku z którymi prawo do odliczenia nie przysługuje). Co do zasady bowiem VAT od takich wydatków podlega odliczeniu tylko w takiej części, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia VAT.
Jak wyeliminować wątpliwości?
Mając powyższe na względzie, celem ustalenia prawidłowego sposobu rozliczenia kredytu kupieckiego, należy dokładnie przestudiować zapisy umowy zawartej w tym zakresie oraz przeanalizować aktualne stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych w kwestii konieczności uwzględniania wynagrodzenia z tytułu udzielonego kredytu kupieckiego we współczynniku proporcji odliczenia VAT.
Warto również rozważyć rezygnację ze zwolnienia i wybór opodatkowania VAT usługi udzielenia kredytu kupieckiego.
Autor
