Kradzież tożsamości, także tej elektronicznej – w formie numeru PESEL – jest dużym kłopotem. To jeden z najpoważniejszych problemów bezpieczeństwa, także w sieci.
Polski ustawodawca postanowił zrobić z tym porządek i skonstruował przepisy pozwalające na ochronę numeru PESEL poprzez jego zastrzeżenia.
Pisała już o tym w sierpniu ubiegłego roku nasza koleżanka, radca prawny Anna Jarecka-Kowal – PESEL (będzie) pod ochroną, kiedy jeszcze czekaliśmy na uruchomienie usług, pozwalających na zastrzeżenie PESEL.
Nowa funkcja dla obywateli, jaką jest możliwość zastrzegania numeru PESEL została podzielona na etapy.
Przepisy, które wprowadziły taką możliwość funkcjonują od lipca 2023 roku.[1]
Samo fizyczne zastrzeżenie – zarówno w mObywatel jak i w urzędach gminy stało się możliwe od 17 listopada 2023 roku.
Z kolei 1 czerwca 2024 r. wszedł w życie obowiązek dla instytucji objętych ustawą (np. banków, notariuszy, operatorów komunikacyjnych). Instytucje te muszą teraz – przed zawarciem umowy czy podjęciem innych wymienionych w przepisach czynności – sprawdzać w rejestrze, czy PESEL osoby, która jest obsługiwana, został zastrzeżony.
Jak można to zrobić?
Zastrzeżenia numeru PESEL można dokonać:
- w aplikacji telefonicznej mObywatel,
- w serwisie mObywatel
- na stronie rządowej www.gov.pl oraz
- w dowolnej gminie.
TUTAJ MOŻNA ZASTRZEC PESEL LUB COFNĄĆ ZASTRZEŻENIE
Jak chroni nas zastrzeżenie numeru PESEL?
Zgodnie z przepisami, które funkcjonują od 1 czerwca 2024 r. wszystkie instytucje finansowe, operatorzy komórkowi oraz notariusze mają obowiązek sprawdzić, czy PESEL obsługiwanego klienta nie został zastrzeżony. To rozwiązanie pozwoli uchronić obywateli przed kradzieżą ich tożsamości. Założeniem jest, by nikt w naszym imieniu nie wziął kredytu i nie zawarł innej obciążającej nas umowy.
Kiedy ktoś będzie próbował wziąć na nas pożyczkę, posługując się naszym numerem PESEL w banku, placówka ma obowiązek sprawdzić, czy dany numer PESEL nie został wcześniej zastrzeżony. Jeśli dana instytucje finansowa nie dopełni tego obowiązku, a oszust otrzymałby środki z pożyczki, my – pod warunkiem, że zastrzegliśmy numer PESEL – nie mamy obowiązku spłacać powstałego zobowiązania.
Jakie są konsekwencje zastrzeżenia PESEL
Jak wiele rozwiązań, także zastrzeżenie numeru PESEL, może nieść ze sobą także niewygodne konsekwencje.
Osoby, które mają zastrzeżony numer PESEL nie będą już mogły:
- założyć konta oszczędnościowo-rozliczeniowego ani oszczędnościowego;
- wziąć kredytu czy pożyczki oraz zakupić coś na raty (także w formie płatności odroczonej);
- zmienić umowy kredytu lub pożyczki, gdy w wyniku tego zwiększa się zadłużenie;
- w kasie placówki wypłacić z konta więcej niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę – ograniczenie to dotyczy sumy wypłat ze wszystkich posiadanych kont w jednym dniu, we wszystkich placówkach;
- podpisać aktu notarialnego dotyczącego nieruchomości;
- otrzymać kopii swojej karty SIM.
Jeśli podczas próby pobrania z banku gotówki przekraczającej trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, cofniemy zastrzeżenie numeru PESEL – bank wstrzyma wypłatę gotówki na 12 godzin!
Zastrzeżenie numeru PESEL nie wpływa jednak na sprawy urzędowe, takie jak:
- zameldowanie się czy wyrobienie dokumentów
- zawarcie związku małżeńskiego
- wizyty u lekarza, pobyt w szpitalu czy wykupienie recepty
- udział w wyborach
- ważność dokumentów (dowód osobisty, paszport, prawo jazdy)
- korzystanie z profilu zaufanego
- podróżowanie (przekraczanie granicy, podróże lotnicze czy kupowanie biletów lotniczych)
- korzystanie z usług Poczty Polskiej (Poczta Polska ma możliwość weryfikacji zastrzeżenia w rejestrze, ale nie ma takiego obowiązku ustawowego)
Czy zastrzeżenie PESEL można cofnąć?
Dokonane zastrzeżenie numeru PESEL można cofnąć, gdy okaże się to konieczne.
By cofnąć takie zastrzeżenie, można udać się do urzędu gminy lub dokonać cofnięcia za pośrednictwem aplikacji mObywatel czy też strony www.gov.pl. Zmiana pojawi się w rejestrze automatycznie.
Po cofnięciu zastrzeżenia, PESEL bez problemu można zastrzec ponownie.
Cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL można bezterminowo, a także do konkretnego momentu (daty i godziny), po którym nastąpi automatyczne ponowne zastrzeżenie.
Numer PESEL można odblokować najwcześniej pół godziny po zastrzeżeniu.
Czy usługa zastrzegania numeru PESEL jest płatna?
Usługa zarówno zastrzegania PESEL jak i cofnięcia zastrzeżenia jest całkowicie darmowa. Każdy dorosły obywatel, posiadający numer PESEL może zablokować i odblokować swój numer tyle razy, na ile potrzebuje.
Ważna informacja – zagubienie dowodu osobistego
Ustawodawca wprowadził jeszcze jedno ciekawe rozwiązanie. Jeśli zgubimy dowód osobisty i zgłosimy jego utratę, automatycznie zostanie zastrzeżony także nasz numer PESEL.
Jest to bardzo praktyczne rozwiązanie zważywszy na to, że czasem łącznie z dokumentami gubimy telefon, a w takiej sytuacji nagłe zablokowanie PESEL może być znacznie utrudnione.
Podsumowanie
Stworzona przez rząd dodatkowa ochrona przed oszustami daje obywatelom dużo więcej bezpieczeństwa i spokoju. Kradzież tożsamości i nielegalne wykorzystanie numeru PESEL jest teraz dużo trudniejsze. Same zmiany związane z usługą „Zastrzeż PESEL” uważamy za korzystne i pozytywne. Cel tego rozwiązania i bezpieczeństwo z nim związane przewyższa ewentualne niedogodności, o którym pisaliśmy wyżej. Nie zapominajmy jednak o stosowaniu innych środków ostrożności, które pozwolą nam zadbać o bezpieczeństwo naszych danych oraz naszego biznesu.
[1] Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości (Dz.U. 2023 poz. 1934)
Autor
