Piotr Wadas

Rząd planuje jedną z największych od lat reform Ordynacji podatkowej – wynika to z opublikowanego 4 sierpnia zaktualizowanego projektu jej nowelizacji. Jedne z najważniejszych zmian dotyczą instytucji przedawnienia.

Według Ministerstwa Finansów celem zmian jest zmniejszenie obciążeń podatników oraz skrócenie okresu ich niepewności. Nasza analiza wskazuje jednak, że w szczególności w obszarze instytucji przedawnienia część rozwiązań może działać na niekorzyść podatników i prowadzić do rozszerzenia ich odpowiedzialności, także po upływie dotychczasowych terminów przedawnienia.

Przedawnienie – co w projekcie jest na plus?

Zacznijmy jednak od pozytywnych zmian w instytucji przedawnienia. Naszym zdaniem bezsprzecznie zaliczyć do nich można:

• Uchylenie możliwości zawieszania biegu terminu przedawnienia wskutek wszczęcia postępowania karnoskarbowego

Obecnie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej przewiduje, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego ulega zawieszeniu z chwilą wszczęcia postępowania karnoskarbowego. W praktyce mechanizm ten bywał wykorzystywany instrumentalnie – zwłaszcza tuż przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia – w celu wydłużenia postępowania. Projekt nowelizacji przewiduje rezygnację z tej regulacji, co ma wyeliminować możliwość jej nadużywania przez organy podatkowe.

• Zmiana zasad dotyczących nieprzedawniania zobowiązań zabezpieczonych hipoteką lub zastawem

Dotychczas ww. zobowiązania nigdy nie przedawniały się w zakresie możliwości ich egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia. Projekt zakłada odejście od tej zasady poprzez wprowadzenie nowej instytucji zawieszenia biegu terminu przedawnienia – maksymalnie na okres 5 lat. Po upływie tego terminu egzekucja będzie mogła być prowadzona wyłącznie z przedmiotu ustanowionej hipoteki lub zastawu.

Przedawnienie – gdzie czają się pułapki?

Jak uprzednio wskazywaliśmy, choć część zmian w przedawnieniu należy ocenić pozytywnie, projekt przewiduje również rozwiązania, które mogą działać na niekorzyść podatników.  W szczególności są to:

• Uchylenie art. 44 ust. 2 kodeksu karnego skarbowego (k.k.s.)

Obecnie przepis ten uniemożliwia ukaranie sprawcy przestępstwa skarbowego, jeśli zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu. Po jego usunięciu sąd będzie mógł orzec karę oraz nakazać zapłatę równowartości uszczuplonej należności nawet po przedawnieniu podatku. W konsekwencji – mimo że fiskus nie będzie już mógł tej kwoty wyegzekwować (w związku z planowanym uchyleniem art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji) – na podatnika nadal będzie mogła zostać nałożona odpowiedzialność karnoskarbowa z tytułu przedawnionego już zobowiązania.

• Wydłużenie okresu przedawnienia o 12 miesięcy w niektórych przypadkach

Projekt przewiduje wydłużenie biegu terminu przedawnienia o rok w sytuacjach, gdy:

• podatnik złoży korzystną dla siebie korektę w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia, albo
• fiskus stwierdzi przychody z nieujawnionych źródeł (w tym zakresie 5-letni termin ma być liczony od końca roku następującego po roku powstania obowiązku podatkowego).

• Wprowadzenie nowej przesłanki zawieszenia biegu przedawnienia

Termin przedawnienia ma być wstrzymywany na skutek wszczęcia postępowania w sprawie zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR) – jednak nie dłużej niż na dwa lata. Po tym czasie, jeśli postępowanie nie zostanie zakończone, przedawnienie będzie biegło dalej.

W rezultacie, w naszej ocenie, w obszarze przedawnienia projekt może przynieść podatnikom tyle samo zagrożeń, co korzyści.

Zmiany w innych obszarach

Oprócz tego projekt obejmuje również inne zmiany, które mogą mieć istotne znaczenie dla podatników w codziennych relacjach z organami skarbowymi. Do najważniejszych z nich należą:

• możliwość umorzenia podatku jeszcze przed upływem terminu jego płatności (obecnie dopiero po przekształceniu zobowiązania w zaległość podatkową),
• rozszerzenie uprawnień US do samodzielnej korekty zeznania w ramach czynności sprawdzających, poprzez podniesienie progu takiej korekty z 5 tys. zł do 10 tys. zł,
• likwidacja obowiązku składania odrębnego wniosku o stwierdzenie nadpłaty, gdy wynika ona ze złożonej korekty deklaracji,
• usunięcie obowiązku zgłaszania krajowych schematów podatkowych.

Co to oznacza w praktyce?

Planowana nowelizacja, jeśli wejdzie w życie w obecnym kształcie, wprowadzi równocześnie istotne ułatwienia i poważne ryzyka. Z jednej strony może bowiem potencjalnie skrócić okres niepewności w wielu postępowaniach z organami podatkowymi, a także ułatwić formalności dot. relacji z organami. Z drugiej jednak strony – nowe przesłanki wydłużenia lub zawieszenia biegu przedawnienia oraz uchylenie art. 44 ust. 2 k.k.s. mogą zwiększyć zakres odpowiedzialności podatników, również po upływie dotychczas stosowanego 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania.

Już dziś warto przeanalizować, jaki wpływ planowane zmiany mogą mieć na Państwa działalność i odpowiednio się przygotować. O postępach prac legislacyjnych i ewentualnych zmianach w projekcie będziemy informować na bieżąco.