Dobra informacja dla polskich podatników VAT. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) po raz kolejny stanął po ich stronie wskazując na niezgodność polskich regulacji VAT z prawem unijnym. Tym razem TSUE uznał, że dodatkowe zobowiązanie podatkowe (tzw. sankcja VAT) przewidziane w polskiej ustawie o VAT nie może być nakładane na podatników automatycznie, bez uwzględnienia indywidualnych okoliczności sprawy – zwłaszcza gdy okoliczności te wskazują na pomyłkę a wpływy budżetowe nie zostały uszczuplone. Wyrok ten otwiera drogę do odzyskania nienależnie naliczonych sankcji oraz zmniejsza ryzyko towarzyszące rozliczeniom VAT.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w VAT

Przepisy dotyczące dodatkowego zobowiązania podatkowego, zwanego także sankcją VAT, obowiązują od 1 stycznia 2017 r. Zgodnie z nimi, jeśli w rozliczeniach podatnika zostaną stwierdzone nieprawidłowości (np. z powodu wykazania w złożonej deklaracji kwoty zwrotu różnicy podatku wyższej od kwoty należnej), organ nakłada na niego sankcję VAT w wysokości 30% różnicy między kwotą ustaloną przez ten organ, a kwotą wykazana przez podatnika.

Dodatkowe zobowiązanie podatkowe może ulec podwyższeniu lub obniżeniu. Sankcja jest większa (100% różnicy w podatku) gdy podatnik świadomie posłuży się „pustymi fakturami”. W innych przypadkach – jeżeli przedsiębiorca złoży  korektę uwzględniającą ustalenia kontroli i najpóźniej w dniu złożenia tej korekty wpłaci zaległy podatek – wysokość sankcji zostanie obniżona do 20% różnicy w podatku. Niemniej, mimo że przedsiębiorca dobrowolnie skoryguje swoje rozliczenie i ureguluje zaległe zobowiązanie, nie uniknie on zapłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Sankcja (w wysokości wspomnianych 30% lub 20%) była naliczana nawet jeżeli błąd w rozliczeniach nie wynikał z chęci oszustwa i nie wiązał się z realnym uszczerbkiem dla fiskusa – np. gdy błędnie zastosowano niższą stawkę VAT a kwota VAT podlegała odliczeniu u kontrahenta. Można było mieć wątpliwości czy nakładanie kary na uczciwego podatnika, u którego zaległość powstała w wyniku pomyłki i który następnie uiścił tę zaległość wraz z odsetkami za zwłokę, jest zgodne z zasadą proporcjonalności. Podobne wątpliwości miał WSA we Wrocławiu, który 3 października 2019 r. zwrócił się w tej sprawie z pytaniem prejudycjalnym do TSUE.

Trybunał stanął po stronie podatników

TSUE w wyroku z 15 kwietnia 2021 r. (w sprawie C‑935/19) zauważył, że państwa członkowskie mają prawo do przyjęcia przepisów w celu zapewnienia prawidłowego poboru VAT i zapobiegania oszustwom podatkowym, w tym mogą dokonać wyboru sankcji, które uznają za odpowiednie. Jednocześnie sankcje te nie mogą wykraczać poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia ww. celów oraz powinny być zgodne z zasadą proporcjonalności. Oznacza to, że przy ustalaniu ww. sankcji państwa członkowskie muszą brać pod uwagę m.in. charakter i wagę naruszenia oraz sposób ustalania kwoty tej kary.

W związku z tym, Trybunał uznał, że regulacje przewidujące nałożenie sankcji VAT bez rozróżnienia przyczyn nieprawidłowości są niezgodne z przepisami dyrektywy VAT i naruszają zasadę proporcjonalności. Zdaniem TSUE, przedsiębiorca nie powinien być obciążany dodatkowym zobowiązaniem podatkowym, jeżeli nie zostanie stwierdzone, że popełniony przez niego błąd wynika z przesłanek wskazujących na oszustwo i uszczuplenie wpływów do skarbu państwa.

Co wyrok TSUE oznacza dla przedsiębiorców?

Orzeczenie TSUE jest niewątpliwie dobrą wiadomością dla polskich podatników. Uzyskali oni bowiem potwierdzenie, że organy nie powinny nakładać dodatkowego zobowiązania podatkowego automatycznie, czyli bez rozważenia czy nieprawidłowe rozliczenie było wynikiem oszustwa czy jedynie niezamierzonym błędem. Uczciwi podatnicy w większym spokojem mogą spojrzeć na swe dotychczasowe rozliczenia – jedno z ryzyk stało się mniejsze. Co więcej, przedsiębiorcy, którzy zostali ukarani w przeszłości karą w postaci sankcji VAT – w sytuacji, gdy nie zostały wykazane, że jej nałożenie było spowodowane nadużyciem czy oszustwem ze strony przedsiębiorcy  – mogą teraz ubiegać się o zwrot zapłaconej kwoty. Należy przy tym pamiętać o zachowaniu stosownych terminów do wystąpienia z takim żądaniem. Naturalnie oferujemy Państwu naszą pomoc.