Warunki do skorzystania z ulgi na złe długi niezgodny z dyrektywą VAT

Adam Wnuk

Czy dwuletni termin na zastosowanie ulgi na złe długi jest zgodny z unijnym prawem? Kwestia ta została rozstrzygnięta przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 marca 2025 r. (sygn. I FSK 1258/21). Zdaniem NSA powyższy warunek naruszał zasady proporcjonalności i neutralności, a tym samym naruszał Dyrektywę VAT.

Ulga na złe długi

Ulga na złe długi w VAT to rozwiązanie, które pozwala podatnikom na obniżenie podstawy opodatkowania oraz podatku należnego od wierzytelności nieuregulowanych przez klientów.

Dla skorzystania z ulgi konieczne jest spełnienie kilku warunków. Jednym z nich jest to, aby od daty wystawienia faktury nie upłynęły więcej niż 2 lata (od października 2021 r. okres ten został wydłużony do 3 lat), licząc od końca roku, w którym została ona wystawiona. Na gruncie tego warunku istniały wątpliwości w kwestii jego zgodności z unijną Dyrektywą VAT.

Tło sprawy

25 lutego 2021 r. zapadł wyrok WSA w Warszawie, według którego 2-letni termin na skorzystanie z ulgi na złe długi nie narusza prawa unijnego.

Z tym stanowiskiem nie zgodził się jednak Rzecznik Praw Obywatelskich. W skardze RPO podniósł, że wspomniany warunek narusza zarówno Dyrektywę VAT – w tym wynikające z niej zasady neutralności i proporcjonalności – jak i Konstytucję RP. RPO wskazał również, że swoboda państw członkowskich w regulowaniu warunków korzystania z ulgi na złe długi nie jest nieograniczona. Zgodnie z Dyrektywą, państwa mogą wprowadzać jedynie takie warunki, które są niezbędne dla prawidłowego poboru podatku i przeciwdziałania nadużyciom.

W rezultacie RPO uznał, że przyjęcie przez WSA prawidłowości implementacji przepisów unijnych doprowadziło do bezzasadnego oddalenia skargi podatnika.

Stanowisko NSA

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 25 marca 2025 r. (sygn. I FSK 1258/21) orzekł, że dyrektywa VAT dopuszcza wprowadzanie warunków formalnych dla skorzystania z ulgi (np. określonych terminów). Warunki te muszą jednak służyć konkretnym celom – zapewnieniu prawidłowego poboru VAT oraz przeciwdziałaniu oszustwom podatkowym. Zdaniem NSA, dwuletni termin nie spełnia tych wymogów i nie znajduje podstaw w przepisach unijnych.

NSA nie znalazł uzasadnienia dla ograniczenia prawa do skorzystania z ulgi do okresu dwóch lat. Jego zdaniem, wprowadzenie takiego warunku mogło prowadzić do naruszenia zasad proporcjonalności i neutralności podatkowej. W efekcie, NSA uznał, że nie można odmówić podatnikowi prawa do skorzystania z ulgi na złe długi z uwagi na upływ tego terminu.

Podsumowanie

Wyrok NSA jednoznacznie wskazuje, że krajowe przepisy ustawy o VAT ograniczające prawo do skorzystania z ulgi na złe długi do 2 lat, były niezgodne z unijną dyrektywą.

Uwzględniając motywy tego wyroku należałoby zastanowić się, czy za zgodny z Dyrektywą VAT należy uznać termin obowiązujący aktualnie (tj. 3 lata). Wydaje się, że takie ograniczenie również nie służy ani zapewnieniu prawidłowego poboru VAT, ani przeciwdziałaniu oszustwom podatkowym. Być może krajowy ustawodawca powinien zatem rozważyć kolejne wydłużenie tego terminu i, przykładowo, powiązać go z pięcioletnim terminem przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Autorzy:

Adam Wnuk

Karolina Ratajczak