Katarzyna Maria Lipińska

Prezydent zawetował ustawę

Począwszy od lutego 2022 roku do Polski przybyło około miliona uchodźców z zaatakowanej Ukrainy.

Zasady pobytu tych osób określają przepisy unijne oraz polska specustawa.

W ubiegły poniedziałek (25 sierpnia 2025 roku) Prezydent zawetował przygotowaną przez rząd nowelizację tej ustawy, nie zgadzając się z modelem przyznawania świadczeń socjalnych. Jednak sporny akt dotyczył również innych zagadnień, zwłaszcza legalizacji pobytu i zatrudnienia obywateli Ukrainy. Zatem prezydenckie weto spowodowało, że uproszczone zasady obowiązują tylko do 30 września 2025 roku. Chociaż nie to było celem Prezydenta.

Jakie są faktyczne konsekwencje?

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazuje, że konsekwencją prezydenckiego weta może być nagła utrata legalnego zatrudnienia przez tysiące pracowników z Ukrainy. Szacuje również straty na około 8 miliardów złotych. Zaprezentowane obliczenia wydają się nieco przesadzone. Jednak z pewnością legalizacja pobytu i pracy obywateli Ukrainy stanie się trudniejsza, jeżeli 1 października 2025 roku wrócą przepisy obowiązujące przed wybuchem wojny.

Ponadto nie można zapomnieć o przepisach unijnych. Podstawowe zasady oraz czas trwania ochrony tymczasowej wyznacza dyrektywa oraz decyzja ramowa. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości od dawna dopuszcza bezpośredni skutek takich aktów. W konsekwencji brak odpowiedniej ustawy istotnie utrudnia działanie rynków pracy, jednak nie wyłącza możliwości powoływania się na zasady ustalone na poziomie międzynarodowym.

Zamiast paniki – plan

Rada Ministrów zapowiedziała rozpoczęcie prac na nowym projektem ustawy, natomiast Prezydent już skorzystał z inicjatywy ustawodawczej. Zarówno rząd, jak i Prezydent są zgodni co do tego, że obowiązywanie specustawy powinno zostać przedłużone do 4 marca 2026 roku. To znaczy, że spór nie dotyczy zagadnienia legalizacji pobytu oraz pracy.  

Choć weto wywołało silne emocje, to dalszy przebieg wydarzeń jest przewidywalny. Kluczowe przepisy, przedłużające obowiązywanie specustawy do 4 marca 2026 roku, prawdopodobnie zostaną przyjęte. Przy czym istotne decyzje zapewne zostaną podjęte na najbliższym posiedzeniu Sejmu, wyznaczonym na 9-12 września 2025 roku.