Wszczęcie postępowania podatkowego

Monika Bilska

Wreszcie skończyła się kontrola. Idealnie jest kiedy w jej toku nie zostały stwierdzone żadne nieprawidłowości. Wtedy można odetchnąć z ulgą.

Nieco gorzej jest, jeśli organ wydał protokół lub wynik kontroli, w którym wskazał liczne błędy w rozliczeniach. Oczywiście w odpowiednich terminach można je skorygować. Dzięki temu zyskamy święty spokój. Złożenie korekty deklaracji w całości uwzględniającej wskazania organu powinno bowiem skutkować tym, że żadne postępowanie w tym zakresie nie zostanie już wszczęte. Zazwyczaj jednak korekta deklaracji wiąże się z koniecznością uiszczenia zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę, a w niektórych przypadkach również sankcji. Czy warto?

Jeśli widzimy szanse na przekonanie organu do swoich racji – nie warto składać korekty.

W takim przypadku najprawdopodobniej wszczęte zostanie postępowanie podatkowe.

• Kiedy może być wszczęte postępowanie podatkowe po zakończeniu kontroli?
• Ile czasu trwa postępowanie podatkowe?
• Czy można uniknąć postępowania podatkowego lub przyspieszyć jego zakończenie?

Na te pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym wpisie.

Wszczęcie postępowania podatkowego po zakończeniu kontroli

Jeżeli w protokole lub wyniku kontroli zostały ujawnione nieprawidłowości i nieprawidłowości te nie zostały przez podatnika skorygowane w odpowiednim terminie, wówczas organ podatkowy powinien wszcząć postępowanie podatkowe.

W pewnych sytuacjach istnieją jednak szanse na uniknięcie tego postępowania.

Taka szansa występuje m. in. po zakończeniu kontroli podatkowej. W przypadku bowiem kontroli podatkowej, kontrolowany, który nie zgadza się z ustaleniami protokołu, może w terminie 14 dni od dnia jego doręczenia przedstawić zastrzeżenia lub wyjaśnienia, wskazując równocześnie stosowne wnioski dowodowe. Obowiązkiem kontrolujących jest natomiast rozpatrzyć te zastrzeżenia.

Jeżeli zatem w złożonych zastrzeżeniach i wyjaśnieniach do protokołu kontroli podatnik przedstawi przekonujące argumenty, że w kontrolowanym okresie należycie wywiązywał się z ciążących na nim obowiązków podatkowych – organ podatkowy może uwzględnić te zastrzeżenia w całości. W takim z kolei przypadku wszczynanie postępowania podatkowego może okazać się bezcelowe.

Z drugiej strony – nawet jeżeli zastrzeżenia i wyjaśnienia do protokołu kontroli nie zostaną przez organ uwzględnione i postępowanie podatkowe zostanie wszczęte – warto je złożyć. Argumenty przedstawione w tym piśmie mogą bowiem przyczynić się wyeliminowania przynajmniej części wątpliwości organu i przyczynić się do szybszego i pozytywnego dla podatnika zakończenia tego postępowania.

Termin wszczęcia postępowania

Wszczęcie postępowania podatkowego po zakończeniu kontroli podatkowej lub celno-skarbowej może nastąpić nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia tej kontroli (tj. od dnia doręczenia protokołu lub wyniku kontroli).

Powyższy 6-miesięczny termin jest terminem przedawniającym. Oznacza to, że jeżeli nie zostanie on dotrzymany, wówczas organ nie powinien już mieć możliwości wszczęcia postępowania podatkowego w zakresie objętym kontrolą. Jeżeli natomiast – wbrew przepisom – postępowanie podatkowe zostanie wszczęte po jego upływie, decyzja podatkowa wydana w takim postępowaniu będzie dotknięta wadą nieważności.

Należy jednak zwrócić uwagę, że do kontroli celno-skarbowych nie ma zastosowania zakaz dokonywania powtórnych kontroli w tym samym zakresie. Dlatego też – nawet jeśli naczelnik urzędu skarbowego nie zdąży wszcząć postępowania podatkowego w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej – podatnik nie może czuć się pewny, że sprawa została zamknięta. Nie ma bowiem przeszkód, aby w tym samym zakresie kontrolę celno-skarbową wszczął naczelnik urzędu celno-skarbowego.

Czas trwania postępowania podatkowego

Postępowanie podatkowe wszczęte po zakończeniu kontroli toczy się przed organem pierwszej instancji, tj. – co do zasady – przed naczelnikiem urzędu skarbowego lub naczelnikiem urzędu celno-skarbowego. Celem tego postępowania jest wydanie decyzji, zaś zasadniczym elementem – przeprowadzenie postępowania dowodowego.

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, załatwienie sprawy wymagającej przeprowadzenia postępowania dowodowego – a więc w szczególności wydanie decyzji w postępowaniu prowadzonym przez organ pierwszej instancji – powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. Jeżeli natomiast sprawa jest szczególnie skomplikowana – wydanie decyzji przez organ pierwszej instancji powinno nastąpić w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Do powyższych terminów w nie wlicza się jednak terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu. W praktyce zatem czas trwania postępowania podatkowego może być znacznie dłuższy niż miesiąc lub niż dwa miesiące.

Skutki niezakończenia postępowania w ustawowym terminie

Upływ przewidzianych w przepisach terminów na zakończenie postępowania przed organem pierwszej instancji, nie pozbawia organu prowadzącego to postępowanie zdolności do wydania decyzji kończącej to postępowanie. Nie powoduje również wadliwości tej decyzji. Oznacza to, że nawet jeśli postępowanie podatkowe zostało zakończone decyzją wydaną po upływie terminów wskazanych w przepisach – decyzja ta jest ważna i wywołuje skutki prawne.

Zwłoka organu podatkowego w załatwieniu sprawy nie powinna jednak powodować niekorzystnych konsekwencji dla strony postępowania. W tym zakresie Ordynacja podatkowa przewiduje pewne rozwiązania o funkcji ochronnej. Przykładowo, za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu pierwszej instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, nie nalicza się odsetek za zwłokę.

Ochronie interesów podatnika, w przypadku naruszania przez organ podatkowy ustawowych terminów na załatwienie sprawy, służy również instytucja ponaglenia.

Ponaglenie

W przypadku znacznego wydłużania postępowania podatkowego, podatnik może złożyć ponaglenie do organu podatkowego wyższego stopnia.

Organ podatkowy wyższego stopnia, jeżeli uzna ponaglenie za uzasadnione, powinien wyznaczyć dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządzić wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby – podjąć środki zapobiegające naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ rozpatrujący ponaglenie powinien stwierdzić jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Odpowiedzialność odszkodowawcza

Istotną konsekwencją, z którą powinien liczyć się organ, w odniesieniu do działania którego złożono ponaglenie, jest odpowiedzialność odszkodowawcza.

Zwlekanie z załatwieniem sprawy może wywołać szkodę w majątku podatnika. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, za szkodę wyrządzoną m.in. przez niezgodne z prawem zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego bądź inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Zatem stwierdzenie naruszenia terminu do załatwienia sprawy w wyniku wniesionego ponaglenia może stanowić przesłankę uzasadniającą żądanie naprawienia szkody powstałej w wyniku przedłużania postępowania podatkowego przez organ podatkowy.