Zakończenie postępowania podatkowego w pierwszej instancji

Monika Bilska

Jak wynika z poprzedniego wpisu (https://sendero.pl/przebieg-postepowania-podatkowego), najistotniejszym elementem prowadzonego postępowania podatkowego jest postępowanie dowodowe. Gdy organ prowadzący postępowanie zakończy zbieranie dowodów w sprawie oraz wszechstronnie je rozpatrzy i oceni – może wydać decyzję.

To właśnie decyzja – co do zasady – stanowi rozstrzygnięcie sprawy podatkowej, a co za tym idzie – kończy postępowanie podatkowe.

• Skąd wiadomo, że postępowanie podatkowe się zakończyło?
• Co można zrobić tuż przed wydaniem decyzji?
• Jaką decyzję może wydać organ?
• Czy decyzja organu pierwszej instancji jest wykonalna?

W niniejszym wpisie postaram się udzielić odpowiedzi na powyższe pytania.

Możliwość wypowiedzenia się w sprawie materiału dowodowego przed wydaniem decyzji

Przed wydaniem decyzji organ podatkowy zobowiązany jest przesłać stronie zawiadomienie o wyznaczeniu jej siedmiodniowego terminu do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Zawiadomienie to stanowi dla strony informację, że postępowanie dowodowe zostało w sprawie zakończone.

Możliwość wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego jest bardzo ważnym uprawnieniem podatnika. Dzięki niemu podatnik może bowiem bronić swoich racji i zająć stanowisko w sprawie tuż przed wydaniem decyzji. Dodatkowo – jeżeli podatnik uzna, że materiał ten jest niekompletny – może o poprosić organ o jego uzupełnienie. Nie należy zatem rezygnować z tego uprawnienia.

W sytuacji otrzymania zawiadomienia o możliwości wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego warto – w pierwszej kolejności – umówić się z organem na przeglądanie akt. Pozwoli to na zapoznanie się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym oraz na ocenę, czy materiał ten jest wystarczający dla podjęcia korzystnej dla podatnika decyzji.

W sytuacji, w której – po zapoznaniu się z materiałem dowodowym – podatnik uzna, że materiał ten powinien zostać uzupełniony np. o przesłuchanie dodatkowych osób – powinien zawnioskować o to do organu. Jest to bowiem ostatni moment przed wydaniem decyzji, w którym możliwe jest przeprowadzenie dodatkowych dowodów.

Natomiast w każdym przypadku warto skomentować zebrany przez organ materiał dowodowy i przedstawić swój punkt widzenia na to, co z niego wynika. Powiązanie przez podatnika poszczególnych faktów wynikających z materiału dowodowego oraz zaprezentowanie własnych wniosków potwierdzających prawidłowość dokonanych przez niego rozliczeń – może przyczynić się do uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia.

Termin na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego

Termin na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego wynosi 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia w tym zakresie. Jest to dość krótki termin, zważywszy na to, że w jego trakcie należy zapoznać się z zebranym materiałem dowodowym, zastanowić się nad ewentualnymi dodatkowymi wnioskami dowodowymi oraz odnieść się do całokształtu tego materiału.

Warto jednak zwrócić uwagę, że upływ tego terminu nie zamyka podatnikowi możliwości skutecznego wypowiedzenia się w sprawie zebranego przez organ materiału dowodowego.

Jeżeli bowiem podatnik – po upływie 7-dniowego terminu, ale przed wydaniem decyzji – wyśle do organu pismo zawierające własne stanowisko dotyczące zebranych przez organ dowodów, organ powinien wziąć je pod uwagę przy wydawaniu decyzji. W praktyce, w sytuacjach, w których podatnik wie, że nie uda mu się dotrzymać ww. terminu, np. z uwagi na obszerność materiału dowodowego, może zwrócić się do organu o niewydawanie decyzji przed otrzymaniem jego pisma. Organy podatkowe zazwyczaj respektują takie prośby.

Decyzja

Na zakończenie postępowania podatkowego organ wydaje decyzję. Jeżeli w wyniku tego postępowania stwierdzone zostaną nieprawidłowości w rozliczaniu podatków – organ w decyzji określa wysokość zobowiązania podatkowego.

W takiej sytuacji są dwie możliwości:

• wpłata kwoty zobowiązania wynikającego z decyzji na rachunek urzędu skarbowego wraz z odsetkami za zwłokę lub
• złożenie odwołania od decyzji.

Szczególnym rodzajem decyzji jest decyzja o umorzeniu postępowania podatkowego. Wydawana jest ona w sytuacjach, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, którego postępowanie dotyczyło.

Odwołanie

W sytuacji, gdy podatnik nie zgadza się z decyzją wydaną przez organ podatkowy, może złożyć od niej odwołanie.

Odwołanie wnosi się w terminie 14 dni id dnia doręczenia decyzji stronie.

Przy czym – co istotne – niedochowanie terminu do wniesienia odwołania, pozbawia podatnika możliwości zaskarżenia decyzji organu pierwszej instancji. Odwołanie wniesione po terminie jest bowiem bezskuteczne.

W takim przypadku, jedyną możliwością uratowania sytuacji jest złożenie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia odwołania. Przy czym – aby organ przychylił się do wniosku – konieczne jest uprawdopodobnienie przez podatnika, że uchybienie terminowi nastąpiło bez jego winy.

Odwołania rozpatrywane są – co do zasady – przez organy podatkowe wyższego stopnia, tj. odwołania od decyzji wydanych przez:

• naczelników urzędów skarbowych – rozpatrywane są przez dyrektorów izb skarbowych,
• naczelników urzędów celno-skarbowych – przez dyrektora izby administracji skarbowej.

Co ciekawe – do  końca czerwca 2023 r. – naczelnik urzędu celno-skarbowego był organem odwoławczym w zakresie decyzji wydawanych przez naczelnika urzędu celno-skarbowego. Innymi słowy – naczelnik urzędu celno-skarbowego rozpatrywał odwołania od wydanych przez siebie decyzji. Było to zdecydowanie złe rozwiązanie. W takiej sytuacji trudno było bowiem oczekiwać, że organ sam uchyli swoją decyzję i wyda odmienne – korzystne dla podatnika rozstrzygnięcie. Szczęśliwie, od 1 lipca 2023 r., powyższy przepis uległ zianie.

Wykonalność decyzji

Decyzja wydana przez organ pierwszej instancji jest – co do zasady – decyzją nieostateczną, która nie podlega wykonaniu. W praktyce oznacza to, że organ podatkowy nie może skutecznie żądać od podatnika zapłaty zaległości podatkowej określonej w decyzji.

Jeżeli podatnik zdecyduje się na złożenie odwołania, decyzja nie będzie wykonalna aż do rozpatrzenia odwołania przez organ drugiej instancji.

Jeżeli jednak odwołanie nie zostanie złożone, wówczas od momentu otrzymania decyzji rozpoczyna bieg 14-dniowy termin. Po jego upływie doręczona decyzja podatkowa staje się ostateczna, podlega wykonaniu i kończy postępowanie podatkowe.

Rygor natychmiastowej wykonalności

Co do zasady – wykonaniu podlegają jedynie decyzje ostateczne. Organ podatkowy może jednak w drodze postanowienia nadać decyzji nieostatecznej tzw. rygor natychmiastowej wykonalności. Skutkuje to tym, że wydana decyzja może być egzekwowana przez organ podatkowy nawet wtedy, gdy złożone zostanie od niej odwołanie.

Decyzji nieostatecznej może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy:

• organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych, lub
• strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub
• strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku o znacznej wartości, lub
• okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące.

Przy czym, aby możliwe było nadanie decyzji organu pierwszej instancji rygoru natychmiastowej wykonalności, konieczne jest uprawdopodobnienie przez organ, że zobowiązanie wynikające z tej decyzji nie zostanie wykonane.