Zmiany dotyczące przesłuchania świadków i stron w formie zdalnej

Piotr Szymczyk

14.03.2024 r. weszła w życie kolejna nowelizacja przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Przewiduje ona m. in. wprowadzenie na stałe do procedury cywilnej rozpraw zdalnych. Wcześniej funkcjonowały one na podstawie tymczasowych przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Zmiany obejmują również przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron w formie zdalnej.

Sprzeciw wobec zamiaru przesłuchania świadka w ramach posiedzenia zdalnego

Po nowelizacji sąd orzekający może postanowić, aby przeprowadzić dowód na odległość w ramach posiedzenia zdalnego. Jednak tylko wtedy jeśli charakter dowodu się temu nie sprzeciwia. W ten sposób Sąd może odebrać zeznania od świadka w formie zdalnej (przez połączenie w ramach wideokonferencji).

Co więcej przeprowadzenie posiedzenia zdalnego może nastąpić z urzędu lub na wniosek osoby, która ma uczestniczyć w posiedzeniu (np. świadka), o ile wskaże ona adres poczty elektronicznej

Wówczas Sąd przesyła osobom biorącym udział w posiedzeniu linki do udziału w rozprawie. Przez kliknięcie w ten link o wyznaczonej godzinie można się połączyć zdalnie z Sądem.

Niemniej zgodnie z nowo dodanym przepisem art. 263¹ k.p.c. strona może sprzeciwić się przesłuchaniu świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego. Taki sprzeciw może złożyć nie później niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. W przypadku zgłoszenia takiego sprzeciwu rozprawa odbywa się w trybie stacjonarnym.

W doktrynie pojawił się pogląd, że umożliwienie zgłoszenia takiego sprzeciwu może prowadzić do obstrukcji procesowej. Strony mogą sprzeciwiać się przesłuchaniu świadka w formie zdalnej, aby przedłużyć postępowanie. Faktycznie pozostawiono stronom szerokie uprawnienie. Nie jest ono uwarukowane żadnymi przesłankami. De lege ferenda ewentualne zastrzeżenia stron powinny być zgłaszane po zdalnym przesłuchaniu świadka (np. wobec złej jakości połączenia, czy braku samodzielności świadka podczas składania zeznań), a nie przed. Nasze doświadczenie wskazuje, że jeśli połączenie video jest prawidłowe, to zdalne przesłuchanie przebiega sprawnie i merytorycznie niewiele różni się od zeznawania przed sądem.

Sprzeciw wobec zamiaru przesłuchania stron w ramach posiedzenia zdalnego

Co istotne nowelizacja przewiduje również zgłoszenie sprzeciwu wobec zamiaru przesłuchania stron w ramach posiedzenia zdalnego. Ustawodawca wprost w przepisie art. 304 k.p.c. dopuścił taką możliwość. Zgodnie z tym przepisem do przesłuchania stron i składania przyrzeczenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące świadków, w tym art. 263¹ k.p.c.

Zatem podobnie jak przy zdalnych zeznaniach świadków w przypadku, gdy Sąd postanowi przesłuchać strony w ramach wideokonferencji, strony mogą się temu sprzeciwić. Wtedy przesłuchanie stron nastąpi stacjonarnie w budynku Sądu.

Brak możliwości zgłoszenia sprzeciwu wobec zamiaru przesłuchania świadka lub stron w formie pisemnej

O ile można zgłosić sprzeciw wobec zamiaru przesłuchania świadka lub stron w formie zdalnej, to nie przewidziano takiego środka w zakresie przesłuchania w formie pisemnej.

Przypomnieć należy, że świadek składa zeznanie na piśmie, jeżeli sąd tak postanowi. Wtedy strony przesyłają do Sądu zestaw pytań do świadka. Następnie świadek otrzymuje pocztą z Sądu zestaw pytań, na które musi odpowiedzieć w formie pisemnej. Gotowe odpowiedzi świadek przesyła do Sądu. Podobnie rzecz ma się w przypadku przesłuchania stron. Również strony mogą zostać zobowiązane do przesłuchania na piśmie.

Jednak z naszego doświadczenia wynika, że zeznania świadka na piśmie są często niewyczerpujące. Niejednokrotnie zdarzało się nam, że następnie świadek był mimo wszystko przesłuchiwany stacjonarnie przed Sądem.

Dlatego możliwość zgłoszenia sprzeciwu powinna być zastrzeżona właśnie wobec zamiaru przesłuchania świadka lub stron w formie pisemnej. Obecne przepisy tego nie przewidują.

Podsumowanie

Rozprawy zdalne, w tym przesłuchania świadków i stron w ramach wideokonferencji, na dobre zagościły w Sądach. Jednak dopiero od 14.03.2024 r. wprowadzono stosowne przepisy do Kodeksu postępowania cywilnego. Zastrzeżenia budzi możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec zamiaru przesłuchania świadka, czy stron w ramach posiedzenia zdalnego. Praktyka pokaże, jak faktycznie strony będą wykorzystywać ten środek. Nie przewidziano podobnej procedury w przypadku przesłuchania w formie pisemnej, co należy ocenić negatywnie.