W poprzednich wpisach: „Kontrola podatkowa – czy można ją przewidzieć? Jak się do niej przygotować?” oraz „Kontrola podatkowa– prawa i obowiązki kontrolowanego” pisałam o kontrolach podatkowych, tj. kontrolach prowadzonych na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. Jednakże, oprócz kontroli podatkowych, funkcjonują również kontrole celno-skarbowe, które prowadzone są na podstawie przepisów o Krajowej Administracji Skarbowej.
Między tymi dwoma rodzajami kontroli występują istotne różnice, dotyczące w szczególności organów prowadzących kontrolę, przedmiotu kontroli, sposobu jej wszczęcia, możliwości skorygowania deklaracji, zasad prowadzenia, a także zakończenia kontroli.
Poniżej wskażę, na czym polegają najważniejsze różnice pomiędzy kontrolą podatkową a kontrolą celno-skarbową.
Organy prowadzące kontrole
Pierwsza praktyczna różnica pomiędzy omawianymi trybami kontroli dotyczy organów prowadzących daną kontrolę. Co do zasady, kontrole podatkowe prowadzone są przez organy podatkowe właściwe dla kontrolowanych, tj. przez naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celno-skarbowych lub – w odniesieniu do podatków i opłat lokalnych – przez wójtów burmistrzów i prezydentów miast.
Kontrole celno-skarbowe z kolei, przeprowadzają naczelnicy urzędów celno-skarbowych. Co istotne, organy te mogą wykonywać kontrolę na terenie całej Polski. Zdarza się więc, że kontrola celno-skarbowa jest prowadzona przez naczelnika urzędu celno-skarbowego z innego województwa niż to, w którym ma siedzibę kontrolowany. Co również ważne, kontrolę celno-skarbową wykonują zarówno funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej, jak i pracownicy KAS.
Przedmiot kontroli
Zarówno kontrole podatkowe, jak i kontrole celno-skarbowe, mogą dotyczyć przestrzegania przepisów prawa podatkowego. Oznacza to, że w ramach obu rodzajów kontroli, kontrolujący uprawnieni są do sprawdzania prawidłowości wykonywania przez podatników wszelkich ich obowiązków, które wywodzą się z przepisów prawa podatkowego.
Różnice w tym zakresie związane są ze skalą ewentualnego uszczuplenia zobowiązania podatkowego. Kontrole celno-skarbowe nastawione są na wykrywanie i zwalczanie nieprawidłowości na wielką skalę, gdy rozmiary, złożoność i stopień oddziaływania występujących uchybień w sposób istotny wpływają na system bezpieczeństwa finansowego państwa. Natomiast kontrole podatkowe dotyczą spraw mniejszej wagi i mniej skomplikowanych.
Dodatkowo, zakresem kontroli celno-skarbowych objęta jest również weryfikacja prawidłowości wykonywania obowiązków wynikających z innych, niż podatkowe, przepisów. Obowiązki te mogą dotyczyć m.in. prawa celnego, urządzania i prowadzenia gier hazardowych, posiadania automatów do gier hazardowych, prawa dewizowego, czy przepisów dotyczących przeciwdziałaniu prania pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Sposób wszczęcia kontroli
Kontrole podatkowe wymagają – co do zasady – wcześniejszego zawiadomienia kontrolowanych o zamiarze ich wszczęcia. Daje to podatnikom dodatkowy czas, na to aby przygotować się do kontroli, tj. np. ustanowić pełnomocnika, przejrzeć rozliczenia, ustalić strategię.
Inaczej jest w przypadku kontroli celno-skarbowych. Wszczęcie kontroli celno-skarbowej następuje bowiem bez wcześniejszego zawiadomienia, na podstawie upoważnienia do jej przeprowadzenia.
Poza tym, w przypadku kontroli podatkowych obowiązuje zasada, zgodnie z którą nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy. Wskazane ograniczenie nie dotyczy natomiast kontroli celno-skarbowych. Oznacza to, że wszczęcie kontroli celno-skarbowej może nastąpić również w przypadku, w którym u danego podmiotu prowadzona jest już inna kontrola.
Możliwość korekty deklaracji
Z różnicami dotyczącymi wszczęcia kontroli podatkowych i celno-skarbowych wiążą się również różnice w zakresie możliwości złożenia korekty deklaracji.
W przypadku kontroli podatkowej, podatnik ma możliwość skorygowania deklaracji do momentu wszczęcia kontroli, które – co do zasady – następuje z dniem doręczenia upoważnienia do jej przeprowadzenia. Jeżeli zatem podatnik otrzyma zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, będzie miał minimum 7 dni na to, aby skorygować deklarację. Od momentu doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli do momentu faktycznego jej wszczęcia musi bowiem upłynąć co najmniej 7 dni. Wszczęcie kontroli podatkowej powoduje zawieszenie prawa do skorygowania deklaracji w zakresie objętym tą kontrolą do czasu zakończenia tej kontroli.
Z kolei w przypadku kontroli celno-skarbowej, uprawnienie do skorygowania deklaracji w zakresie objętym tą kontrolą przysługuje kontrolowanemu w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do przeprowadzenia kontroli celno-skarbowej. Korekta deklaracji złożona po upływie tego terminu, a przed zakończeniem kontroli celno-skarbowej nie wywołuje skutków prawnych.
Warto zwrócić uwagę, że złożenie korekty deklaracji dokonane po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej lub po otrzymaniu upoważnienia do wszczęcia kontroli celno-skarbowej, może być – w pewnych sytuacjach – korzystne dla podatnika.
Złożenie korekty deklaracji po otrzymaniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli może skutkować odstąpieniem przez organ podatkowy od wszczęcia kontroli podatkowej.
Natomiast złożenie korekty deklaracji w terminie 14 dni od dnia wszczęcia kontroli celno-skarbowej i dokonanie wpłaty kwoty zobowiązania podatkowego najpóźniej w dniu złożenia tej korekty, może skutkować obniżeniem ewentualnej sankcji VAT z max. 30% do max. 15%.
Zasady prowadzenia kontroli
Zarówno podczas kontroli podatkowej, jak i kontroli celno-skarbowej kontrolujący mają m.in. prawo do żądania udostępnienia akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, wstępu do lokali przedsiębiorcy czy też przesłuchiwania świadków.
Jednakże uprawnienia kontrolujących podczas kontroli celno-skarbowych są większe niż w przypadku kontroli podatkowych. Stanowią one połączenie uprawnień kontrolnych i śledczych. Niektóre z nich wykorzystują instrumenty prawne charakterystyczne dla działania Policji i formacji wywiadowczych.
Poza tym, jedynie w przypadku kontroli celno-skarbowej, kontrolujący mogą m.in. przeprowadzić kontrolę w miejscu zamieszkania niebędącym siedzibą działalności gospodarczej kontrolowanego, zażądać dokumentów także za inny niż kontrolowany okres, czy przesłuchać na odległość.
Zakończenie kontroli
Kolejna ważna różnica pomiędzy omawianymi formami kontroli dotyczy ich końcowej fazy oraz czynności mających miejsce po zakończeniu kontroli.
Kontrolę podatkową kończy sporządzenie i doręczenie protokołu kontroli. W przypadku kontroli podatkowej podatnik może złożyć korektę deklaracji – jeżeli zgadza się z ustaleniami kontroli lub zastrzeżenia do protokołu kontroli w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania – jeśli kwestionuje jego ustalenia. Jeżeli podatnik nie złoży korekty deklaracji, kontrolujący ma 6 miesięcy na wszczęcie postępowania podatkowego.
Z kolei w kontroli celno-skarbowej, termin jej zakończenia wyznacza doręczenie kontrolowanemu (co do zasady) wyniku kontroli. Co istotne, kontrolowanemu nie przysługuje możliwość złożenia zastrzeżeń do wyniku kontroli. Jeżeli zostaną w nim wskazane nieprawidłowości, kontrola celno-skarbowa automatycznie przekształci się w postępowanie podatkowe. Podatnik może jednak uniknąć takiego rezultatu, jeśli – w terminie 14 dni od dnia doręczenia wyniku kontroli – złoży korektę deklaracji, którą kontrolujący uwzględni.
Warto również pamiętać, że jeżeli kontrolowany – po zakończeniu kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej – złoży korektę deklaracji uwzględniającą stwierdzone nieprawidłowości i wpłaci kwotę zobowiązania podatkowego, wysokość sankcji VAT powinna zostać zmniejszona do max 20%.
Autor
