W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 17 lipca 2023 r. została opublikowana sentencja wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej – TSUE) w polskiej sprawie C-114/22. Wyrok ten potwierdza, że samo uznanie transakcji za nieważną w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego automatycznie nie prowadzi do pozbawienia podatnika prawa do odliczenia VAT.
Tło sprawy
Sprawa rozpatrywana przez TSUE dotyczyła polskiej spółki, która nabyła znaki towarowe. W wyniku kontroli, organ podatkowy zakwestionował – na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy o VAT – prawo do odliczenia VAT z faktur dokumentujących nabycie tych znaków. Treść tego przepisu wskazuje, że podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia VAT z faktur, które dokumentują czynność nieważną w rozumieniu art. 58 lub 83 kodeksu cywilnego. Decyzja wydana w ww. sprawie została utrzymana w mocy przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej.
Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Warszawie. W ocenie WSA, organ nie wykazał dostatecznie pozorności transakcji będącej przedmiotem sporu.
Sprawa ostatecznie trafiła na wokandy Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA). NSA jednak nabrał wątpliwości, co do zgodności art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT z unijną Dyrektywą VAT oraz wynikającymi z niej zasadami neutralności i proporcjonalności podatku. W związku z tym, NSA zawiesił postępowanie i zwrócił się – w tym zakresie – z pytaniem prejudycjalnym do TSUE.
Wątpliwości NSA były słuszne
W orzeczeniu TSUE wskazał, że fiskus nie może zakwestionować prawa do odliczenia VAT tylko z tego powodu, że transakcja jest uważana za pozorną (nieważną) w oparciu o przepisy krajowego prawa cywilnego.
Jednocześnie przypomniał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje pod warunkiem, że transakcja została faktycznie dokonana oraz podatnik wykorzystuje nabyte towary do czynności opodatkowanych. Jeśli warunki te były spełnione to – co do zasady – organ nie powinien odmówić prawa do odliczenia VAT. W takim przypadku, prawo to może zostać zakwestionowane – o ile fiskus wykaże, że dana transakcja jest wynikiem oszustwa VAT lub nadużycia prawa.
Zatem – zdaniem TSUE – w celu skutecznego zakwestionowania przez organ prawa do odliczenia VAT, fiskus musi dodatkowo wykazać, że przeprowadzona transakcja:
- w ogólnie nie miała miejsca albo
- jest wynikiem oszustwa w zakresie VAT lub nadużycia prawa.
Tym samym, TSUE potwierdził, że w omawianym zakresie regulacja art. 88 ust. ust. 3a pkt 4 lit. c ustawy o VAT jest niezgodna z przepisami Dyrektywy VAT oraz wynikającymi z niej zasadami neutralności i proporcjonalności podatku.
Znaczenie wyroku dla polskich podmiotów
Ogłoszony wyrok daje sporą nadzieję na zmianę brzmienia przepisów ustawy o VAT w omawianym zakresie.
Co istotne, orzeczenie TSUE stanowi podstawę do wznowienia postępowań w sprawach, które zostały rozstrzygnięte w oparciu o art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. c) ustawy o VAT. Wniosek o wznowienie postępowania należy złożyć w terminie miesiąca od dnia publikacji wyroku TSUE w Dzienniku Urzędowym UE, tj. w terminie miesiąca licząc od 17 lipca 2023 r.
Jednocześnie, w mojej ocenie wyrok ten rodzi ryzyko zmiany kierunku działania organów podatkowych. Może się bowiem okazać, że fiskus zamiast określać pozorność danej transakcji będzie dążył do stwierdzenia, że do danej transakcji w ogóle nie doszło. Treść niniejszego wyroku wskazuje jasno, że na tej podstawie fiskus może skutecznie zakwestionować prawo do odliczenia VAT.
Autor
