Jeżeli spełnione są ustawowe przesłanki podatnik, będący nabywcą, jest obowiązany do zastosowania mechanizmu podzielonej płatności (MPP). W takiej sytuacji jedyną możliwą formą zapłaty jest zasadniczo przelew, który – po spełnieniu określonych przesłanek – może mieć charakter zbiorczy. Inne formy rozliczeń bezgotówkowych (takie jak płatności kartą, przekazem czy wekslem) nie są akceptowalne.
W drodze wyjątku możliwa jest jednak wzajemna (dwustronna) kompensata zobowiązań. Wskazane spostrzeżenia to tylko niektóre wnioski, które płyną z opublikowanych objaśnień.
Cel: uzupełnić, a nie zastąpić
Omawiane objaśnienia podatkowe zostały zamieszczone na stronie Ministerstwa Finansów 23 grudnia 2019 r. (można odnaleźć je pod następującym linkiem: https://www.gov.pl/web/finanse/objasnienia-podatkowe-z-23-grudnia-2019-r-w-sprawie-mechanizmu-podzielonej-platnosci).
Co istotne, w ww. dokumencie wskazano, że nie zastępuje on objaśnień podatkowych z 29 czerwca 2018 r. dotyczących fakultatywnego MPP. Zgodnie z zaleceniami MF należy je natomiast traktować jako uzupełnienie związane z nowymi regulacjami obowiązującymi od 1 listopada 2019 r.
Z uwagi na to, w trakcie analizy zasadności zastosowania mechanizmu podzielonej płatności w konkretnej sytuacji wskazane jest wzięcie pod uwagę obu ww. dokumentów.
Na pierwszy ogień zakres zastosowania
W wydanych objaśnieniach MF przypomniał przede wszystkim, że obligatoryjny MPP znajduje zastosowanie jedynie wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:
- przedmiotem transakcji są towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 oraz
- kwota należności brutto wykazana na fakturze dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług z załącznika nr 15 do ustawy o VAT przekracza 15 000 zł (wystarczy, że faktura zawiera chociaż jedną pozycję objętą ww. załącznikiem – wartość kwotowa tej pozycji jest bez znaczenia dla powstania obowiązku zastosowania MPP), oraz
- czynność jest dokonywana na rzecz podatnika.
MF zaznaczył przy tym, że istotna jest wartość faktury, a nie wartość transakcji, której ona dotyczy. Jeżeli zatem pomiędzy kontrahentami zostanie zawarta umowa na wykonanie usług budowlanych z załącznika nr 15 na kwotę 30 000 zł, a zgodnie z jej postanowieniami rozliczenie należności nastąpi w trzech równych transzach po 10 000 zł (co zostanie udokumentowane trzema odrębnymi fakturami), obowiązkowy MPP nie znajdzie zastosowania – dodaje minister.
Ponadto, MF podkreślił również, że obowiązek uregulowania należności w MPP (w przypadku spełnienia ww. przesłanek) dotyczy wyłącznie kwoty odpowiadającej kwocie VAT wynikającej z nabycia towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15. Pozostała należność może być natomiast opłacona w dobrowolnym MPP albo przelewem na zasadach ogólnych, albo rozliczona w inny sposób.
Swoboda umów ma swoje granice
W objaśnieniach wskazano także, że postanowienia umowne, pomiędzy dostawcą i nabywcą, wyłączające stosowanie MPP w stosunku do sprzedaży objętej tym mechanizmem będą uznawane za nieważne jako sprzeczne z ustawą. W konsekwencji, tego rodzaju zapisy pozostaną bez wpływu na ciążące na ww. podmiotach obowiązki związane z przedmiotowymi regulacjami.
Konieczny przelew
Z analizowanych objaśnień wynika również, że obecnie MPP nie może być stosowany przy innych, niż przelew, formach rozliczeń bezgotówkowych. W konsekwencji, w sytuacji, gdy wystąpi obowiązek dokonania zapłaty z użyciem MPP nie będziemy mogli zrealizować płatności za pośrednictwem karty płatniczej, przekazem czy za pomocą weksla. Takie postępowanie nie będzie czyniło bowiem zadość stawianym wymogom. W większości przypadków jedyną możliwą formą zapłaty może okazać się tym samym przelew.
Wyjątki od reguły
Minister Finansów zaznacza jednak, że wyjątkiem od konieczności dopełnienia obowiązków związanych z obligatoryjnym MPP jest możliwość skorzystania z instytucji potrącenia, o której mowa w art. 498 ustawy – Kodeks cywilny. Przypomina jednak, że gdyby po dokonaniu tego rodzaju kompensaty pozostała jeszcze kwota do zapłaty, różnicę tę należy uregulować zgodnie z założeniami obligatoryjnego MPP.
Ponadto – jak wynika z omawianych objaśnień – obowiązkowa zapłata w MPP nie dotyczy:
- płatności dokonywanych z tytułu zajętej przez komornika lub organ egzekucyjny wierzytelności (nawet jeżeli wierzytelność ta dotyczy sprzedaży, do której zastosowanie ma obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności),
- płatności realizowanych przez ubezpieczycieli na rzecz podmiotów trzecich likwidujących szkody, kiedy to zapłata stanowi realizację odpowiedzialności odszkodowawczej wobec ubezpieczonych/uposażonych,
- płatności zaliczkowych dokonywanych przez faktora na rzecz dostawcy towarów lub usługodawcy w ramach umowy faktoringu (nawet jeżeli dostawca towarów lub usługodawca dokonuje w ramach swojej działalności sprzedaży, do której ma zastosowanie obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności)
Płatności w walutach obcych
W opublikowanych wyjaśnieniach Minister Finansów potwierdził również swoje stanowisko w zakresie płatności dokonywanych w walutach obcych. Zagadnienie to poruszyliśmy na naszym blogu w listopadzie 2019 r. (https://sendero.pl/blogvat/gdy-transakcja-jest-rozliczana-w-walucie-obcej).
Minister Finansów stwierdził bowiem, że nie jest możliwe uwolnienie się od obowiązku stosowania obligatoryjnego MPP poprzez umówienie się na transakcję w walucie innej niż złoty.
Ponadto, MF wskazał przy tym, że w tego rodzaju sytuacjach dla ustalenia, czy wartość brutto faktury przekracza limit 15 000 zł, należy stosować kursy walut zgodnie z zasadami przyjętymi w ustawy o VAT. Jeżeli zaś okaże się, że tak jest, a jednocześnie spełnione są pozostałe ustawowe przesłanki, od których zależy powstanie wymogu użycia split paymentu, nabywca powinien dokonać dwóch płatności. Kwota odpowiadająca kwocie VAT powinna być bowiem opłacona za pomocą komunikatu przelewu na rachunek VAT sprzedawcy w złotówkach. Z kolei kwota netto powinna zostać opłacona odrębnym przelewem w obcej walucie lub może być rozliczona w inny sposób.
Są sankcje, ale można się od nich uwolnić
MF w wydanych objaśnieniach przypomina także, że przepisy dotyczące obowiązkowego MPP wprowadzają odpowiednie obowiązki oraz powiązane z nimi sankcje. Co jednak istotne – jak wskazuje Minister Finansów – sankcji tych można uniknąć.
Po stronie sprzedawcy stosowanie obligatoryjnego MPP wiąże się przede wszystkim z obowiązkiem oznaczenia faktury wyrazami „mechanizm podzielonej płatności”. Za wystawienie faktury niezawierającej ww. wyrażenia (pomimo istnienia takiego wymogu) grozi przy tym sankcja w postaci dodatkowego zobowiązania podatkowego. Wynosi ono 30% kwoty podatku wykazanego na fakturze (przypadającej na tzw. towary/usługi wrażliwe). Z drugiej jednak strony MF zauważa, że nie jest sankcjonowane umieszczanie na fakturze ww. adnotacji mimo braku takiego obowiązku.
Minister Finansów wskazał ponadto, że sprzedawca może się od powyższej sankcji uwolnić. Wystarczy, że nabywca dokona zapłaty z zastosowaniem MPP. Jeżeli zatem sprzedawca omyłkowo nie oznaczy faktury niezbędnym dopiskiem, wówczas w jego interesie – zdaniem MF – jest poinformowanie nabywcy o obowiązku zrealizowania płatności w split paymencie. Jak jednocześnie wskazuje MF, informacja ta może być przekazana w dowolnej formie i w jakikolwiek sposób. Niezależnie jednak od tego sprzedawca ma obowiązek wystawienia faktury korygującej. Fakturę może tez poprawić nabywca notą korygującą – dodaje Minister Finansów.
MF podkreślił także, że powyższego wymogu (jak i sankcji) nie stosuje się wobec podatników zwolnionych podmiotowo z VAT. Na wystawianych przez tych podatników fakturach nie wykazuje się bowiem kwot podatku, a omawiany mechanizm dotyczy wyłącznie sprzedaży z VAT.
Z kolei z perspektywy nabywcy funkcjonowanie nowych regulacji wprowadzających obowiązkowy MPP wiąże się z koniecznością dokonania zapłaty w tej formie (jeżeli oczywiście ustawowe przesłanki zostaną spełnione). Podobnie jak w przypadku czynu polegającego na nieoznaczeniu przez sprzedawcę faktury ww. wyrażeniem, zrealizowanie płatności poza reżimem podzielonej płatności jest zagrożone sankcją w wysokości 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi, za które zapłata powinna być dokonana w ww. formie.
Co istotne, także i nabywca – jak wskazuje MF – może uwolnić się od ww. sankcji. Nie będzie ona bowiem stosowana, gdy dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającej z faktury objętej obligatoryjnym MPP. Minister tłumaczy jednocześnie, że aby uznać, że sprzedawca dokonał ww. rozliczenia powinien on: ująć ww. fakturę w ewidencji sprzedaży, przekazać informacje o niej w JPK_VAT i całą kwotę VAT z tej faktury ująć w deklaracji VAT. Czy oznacza to, że nie jest konieczne, aby dokonał on zapłaty podatku wynikającego z ww. dokumentu? Pytanie to pozostaje otwarte.
Oprócz powyższego, Minister Finansów przypomina także, że za uchylanie się od nałożonych obowiązków grożą sankcje karnoskarbowe (zarówno dla sprzedawcy, jak i nabywcy) oraz sankcje w podatkach dochodowych (wyłącznie po stronie nabywcy).
Jakie kwestie wyjaśnił jeszcze Minister Finansów?
W objaśnieniach podatkowych zostały zawarte ponadto wyjaśnienia w zakresie:
- stosowania obowiązkowego MPP w ramach faktoringu,
- funkcjonowania mechanizmu rekompensat dla podmiotów zagranicznych, tj. dla podatników nieposiadających siedziby działalności gospodarczej ani stałego miejsca prowadzenia tej działalności na terytorium Polski,
- zmiany zakresu podmiotów mogących się rozliczać kwartalnie,
- obowiązków w obligatoryjnym MPP związanych z korygowaniem rozliczeń,
- zmian w solidarnej odpowiedzialności nabywcy,
- zagadnień intertemporalnych – tj. stosowania obowiązkowego MPP w przypadku transakcji realizowanych w okresie przejściowym (a zatem na przełomie dwóch stanów prawnych),
- zmian w zakresie dyspozycyjności oraz uwalniania środków zgromadzonych na rachunku VAT,
- realizowania zbiorczych płatności oraz zaliczek w MPP.
Zastosuj się do objaśnień, to zyskasz ochronę
Objaśnienia podatkowe, o których mowa wyżej, zostały wydane przez Ministra Finansów na podstawie art. 14a § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. W rezultacie, zapewniają one ochronę tym, którzy się do nich zastosują.
Co jednak istotne, zakres przedmiotowej ochrony jest analogiczny do tej wynikającej z interpretacji ogólnych. Zatem, warunkiem, od którego zależy jej skuteczność, jest tożsamość stanu faktycznego przedstawionego w objaśnieniach z tym, który ma miejsce w konkretnej sprawie podatkowej.
Niewątpliwie warto o tym pamiętać w trakcie wewnętrznej oceny słuszności konkretnego sposobu postępowania.
Autor
